Op 5 mei is het 202 jaar geleden dat Napoleon Bonaparte stierf.
Anno 2021 worden we nog steeds veel meer met de Franse keizer geconfronteerd dan we zelf beseffen.
Over keizer Napoleon kan veel gezegd worden.
Enerzijds kennen we hem als dictator en een Frans generaal tijdens de laatste regeringen van de Franse Revolutie.
Anderszijds kunnen we niet ontkennen dat hij een slimme man was.
Hij kon bijvoorbeeld erg goed rekenen en kaartlezen, en er werd zelfs een meetkundige stelling naar hem genoemd, de Stelling van Napoleon.
Zijn rekenkundig talent gebruikte hij om de banen van kanonskogels te berekenen en kaartlezen kwam dan weer van pas bij het bedenken van goede posities en opstellingen.
Hoewel velen Napoleon bewonderen voor zijn verwezenlijkingen en intelligentie, mogen we niet vergeten dat de man zijn talenten in eerste instantie inzette om te moorden, te veroveren en oorlog te voeren.
In geen tijd kwam hij in een groot deel van Europa aan de macht.
In december 1804 kroonde hij zichzelf als Napoleon I, keizer van Frankrijk; en creëerde een vergoddelijking van zichzelf door de juiste propaganda.
Zo kreeg hij een soort heldenstatus, terwijl hij eigenlijk een imperialistische veroveraar en massamoordenaar was.
Hij kende geen grenzen, ging steeds een stapje verder en het deed hem niks dat hij als tiran miljoenen mensen de dood in joeg.
Maar daar tegenover staat dat hij ook een grote organisator was en een efficiënt bureaucratisch systeem opzette, waardoor er steeds meer centraal gereguleerd kon worden.
Ook zorgde hij voor een einde aan de enorme inflatie in Frankrijk door in 1800 de Centrale Bank van Frankrijk in het leven te roepen.
En zo voerde de keizer nog wel meer verschillende bestuurlijke vernieuwingen in die we tot op de dag van vandaag volgen.
Achternamen
Eén van Napoleons belangrijkste verwezenlijkingen is dat hij de Burgerlijke Stand invoerde.
Geboorten, huwelijken, echtscheidingen en overlijdens moesten geregistreerd worden.
Op 18 augustus 1811 verplichtte hij iedereen een vaste familienaam te kiezen.
Toch waren achternamen op dat moment al in gebruik.
Hij verplichtte iedereen om een definitieve spellingswijze te kiezen voor hun naam, zodat er geen verwarring meer mogelijk was.
De reden dat hij de achternamen invoerde, was dan weer dat hij zo mensen gemakkelijker belasting zou kunnen laten betalen en beter dienstplicht af kon dwingen.
De dienstplicht die trouwens ook door hem werd ingevoerd.
Verkeer
Ook is het dankzij Napoleon dat we in bijna heel Europa rechts rijden.
Voor zijn tijd werd er overal links gereden.
Hij paste dat aan om voor verwarring te zorgen in de strijd.
Na zijn ondergang is dat zo gebleven.
Alleen de Engelsen rijden nog links, omdat hij er nooit in is geslaagd om het Verenigd Koninkrijk te veroveren.
Bovendien werd het Europese wegennet onder Napoleon enorm uitgebreid met goede verbindingen tussen verschillende grote steden.
Die verbindingen waren vaak zelfs lijnrecht en zijn nu nog herkenbaar als ‘route nationale’.
In Nederland noemen ze de wegen die in die tijd zijn aangelegd nog steeds ‘Napoleonsweg’.
In 1805 werden er door hem ook de straatnamen ingevoerd en moesten de huizen genummerd worden.
Dat wordt ook wel het Parijse systeem genoemd.
Ook voegde hij verschillende kleine staatjes, vorstendommen en heerlijkheden samen tot grotere overzichtelijke gebieden.
Maten
Napoleon schafte ook de lokale oude maten af, en koos voor eenzelfde maateenheden, wat erg veel vergemakkelijkte.
Zo voerde hij in 1799 de meter, de kilo en de liter in.
Gelijkheid
Ook de maatschappelijke standen moesten er aan geloven toen Napoleon aan de macht was.
Hij bracht zo het tijdperk van speciale voorrechten en privileges voor de geestelijken, adellijken en aristocraten tot een einde.
Voortaan hadden zij dezelfde rechten en plichten als de gewone burgerij.
Plaatsen in het leger of bij de overheid waren niet meer alleen voor de aristocratie weggelegd, maar waren nu ook open voor de gewone burgers.
Hij hechtte meer belang aan iemands capaciteiten, talenten en opleiding dan aan zijn afkomst.
Bovendien maakte hij onderwijs en gezondheidszorg toegankelijk voor de burgerij en werd het ook nog eens veel beter georganiseerd en geregeld.
Hij voerde de leerplicht in en zorgde ervoor dat onderwijs voortaan door de staat gereguleerd werd.
Code Napoleon
En dan is er natuurlijk nog de Code Napoleon of Code Civil, het Franse wetboek van de burgerlijke rechten dat tussen 1804 en 1807 geschreven is.
In dat boek wou hij het Franse recht voor eens en voor altijd vastleggen.
De Code Napoleon heeft een grote invloed gehad op zowat alle latere nationale wetgevingen.
Zijn liberale ideeën verspreidden zich over heel Europa, staten werden centralistischer en sterker en het nationalisme werd een populaire ideologie.
Ook onze Belgische wetgeving is afgeleid uit Napoleons Code Civil.
Het doel van het wetboek was dat de wet geschreven en duidelijk zou zijn voor iedereen en de hele bevolking zijn rechten zou kennen.
Ten tweede wou hij het huwelijk onttrekken aan het kerkelijk recht en ten derde wou hij de eigendom van onroerende goederen zonder allerlei feodale rechten mogelijk maken.
Kernpunten van het wetboek waren het vastleggen van de persoonlijke vrijheid van iedere burger en waarborgen dat iedereen gelijk was voor de wet.
Ook werd de macht van de kerk ingeperkt.
Maar het boek had ook minder positieve punten.
Zo mochten vrouwen niet stemmen, moest er gehoorzaamd worden aan de man, had een ongetrouwde vrouw amper rechten en mocht een man wel een vrouw vermoorden als zij hem bedroog, maar werd dat omgekeerd afgestraft.
De gelijke rechten waren nog niet helemaal gelijk.
Nationale musea
Onrechtstreeks hebben we ten slotte ook de nationale musea aan Napoleon te danken.
Na zijn ondergang in 1815 eisten verschillende landen de door hem ‘geroofde’ kunst terug.
Maar de stukken die ze uiteindelijk terugkregen werden niet langer als privécollectie beschouwd van een koning of prins, maar werden ondergebracht in openbare musea.
Dat was het begin van nationale musea in de meeste Europese landen.
ABBA
En dan zijn er natuurlijk ook nog de minder institutionele dingen die we aan hem te danken hebben, zoals het snoepje Bonbon Napoleon, de likeur Mandarine Napoleon en natuurlijk deze klassieker van ABBA -Waterloo.
Bron: Historiek.net